weigering de financiële sector te herstructureren;
staatssteun aan financiële instellingen;
nationalisatie van Fortis/ABNAmro;
vanaf 2007 vrat een vertrouwenscrisis voort in het financieel stelsel; wat was er aan de hand in 2008?
zijn crises in het financieel stelsel uitzonderlijk?
wiens probleem is de financiële wanorde eigenlijk?
wat wordt er gedaan aan het oplossen van de krediet chaos?
wie draait er op voor de kosten?
update april 2009
opkopen
De ingrepen in de financiële sector door de Nederlandse Staat werd door alle fracties in de Tweede Kamer geaccepteerd of toegejuicht. Die ingreep was niet anders dan domweg het kopieren van het gevolgde beleid in de USA, Engeland en Duitsland. Die ingrepen en nationalisaties zijn steunmaatregelen aan de eigenaars van de banken en verzekeraars: de aandeel- en obligatiehouders.
Tekenend is de oproep eind maart 2009 van George Soros -speculant met miljarden- dat Engeland nodig een lening aan moet vragen bij het IMF. Om zijn persoonlijke belangen veilig te stellen.
Het genomen risico van de Nederlandse staat door in te grijpen in de financiële sector is ongekend groot. Stand begin april 2009: overnames en staatssteun € 37.000 mln risico overname ING 0109 € 21.600 mln lening Fortis € 44.000 mln
spaargarantie
Icesave haalde in 5 maanden € 2.000 miljoen in Nederland op. Het omvallen van het moederbedrijf de IJslandse Bank Landsbankin bezorgde vele rentebeluste spaarders de schrik van hun leven.
Zonder overleg met de banksector verhoogde minister Bos de garantie op terugbetaling van spaargeld van €38.000 op €40.000 naar €100.000 zonder meer. Dat leverde vooral schade op voor Nederlandse banken die verplicht zijn een deel van die garantie uit te betalen schade Nederlandse banken € 250 miljoen schade Nederlandse staat € 80 miljoen Rijke Nederlandse particulieren zijn waarschijnlijk € 250 miljoen voorgoed kwijt lokale Nederlandse overheden voorlopig ruim € 200 miljoen
23 lokale overheden bankierden met miljoenen die ze angstvallig voor zo hoog mogelijke rente uitzetten inplaats van te besteden aan achterblijvende voorzieningen: | |
provincie Noordholland | € 78 mln van € 620 mln die bij banken staat opgepot |
provincie Groningen | € 30 miljoen |
Centrale Borssele | € 25 miljoen |
Amstelveen | € 15 miljoen |
Goes | € 12 miljoen |
Pijnacker | € 12 miljoen |
Den Haag | € 10 miljoen |
Texel | € 8 miljoen |
Opmeer | € 7 miljoen |
Waterschap Roer | € 5 miljoen |
Bij de afkondiging van een garantie tot € 100.000 voor spaargeld bij een omvallende bank, was er totaal geen inzicht wat het risico daarbij kon zijn. En dat inzicht is er nog steeds niet. ING Direct is bijvoorbeeld alleen actief in het buitenland, er is € 200.000 miljoen ingelegd, waarvan € 60.000 miljoen onder het Nederlands garantiestelsel valt; volgens het cbs is in Nederland € 247.000 miljoen opgespaard; het echte cijfer wordt geheim gehouden door De Nederlandse Bank.
waarschuwing: de garanties, nationalisaties en wat verder steun heet te zijn, het ziet er allemaal leuk uit voor beleggers en spaarders, maar iedere betaling door de staat betekent dat het op de werkenden en uitkeringsgerechtigden wordt verhaald
kapitaalvernietiging Hoe langer het wantrouwen blijft voortbestaan, hoe verder de kapitaalvernietiging oploopt. Een overzicht van IMF cijfers: | |
op alleen USA leningen was het verlies in oktober 2008 | $ 1.400 miljard |
januari 2009 | $ 2.200 miljard |
april 2009 | $ 2.700 miljard |
voor Azië en Europa wordt in april 2009 het verlies geschat op bij elkaar $ 1.400 miljard |
Dit betekent dat in totaal $ 4.100 miljard aan waarde verdampt is, iets meer dan € 3.000 miljard. Volgens persburo Bloomberg is tot en met maart 2009 wereldwijd omgerekend pas € 1000 miljard afgeboekt bij banken, verzekeraars, pensioenfondsen en hedgefunds.
De Nederlandse Bank meldt dat Nederlandse banken € 39 miljard hebben afgeschreven. Daaronder zitten ook betere hypotheken en persoonlijke leningen die nog geen verlies hebben opgeleverd.
opgeleverd.
Opportunistisch nieuw inzicht achteraf: Jack Welch (ex General Electric): aandeelhouderswaarde is een stom begrip, de aandachtsgebieden horen te zijn: personeel, klanten en producten Alan Greenspan (ex FED): verminderen van toezicht op de financiële markten was fout.Lekker makkelijk van deze heren. Als ze zo snel van mening veranderen, is het ook onterecht geweest dat hun mening in het verleden veel gewicht is toegekend, toen zij nog het tegendeel beweerden en daar ook naar handelden. |
zelfkritiek
Een commissie onder leiding van Cees Maas -ex financieel verantwoordelijke bij ING- beoordeelde begin april 2009 hoe de krediet chaos kon ontstaan. Weinig nieuws:
· het belang lag te eenzijdig bij aandeelhouderswaarde · er zijn -daardoor- te hoge risico’s genomen · de banken waren onder gekapitaliseerd Hoog rendement is strijdig met risicobeheersing. De commissie denkt dit op te lossen door meer vrouwen in de besturen op te nemen. Domme seksistische borrelpraat.
- commissarissen zijn merendeels ondeskundig en soms onbekwaam · de nationale toezichthouder Nederlandse Bank wordt overvleugeld door de gecontroleerde banken in expertise, in omvang door de veel grotere buitenlandse activiteiten · spaargeldgarantie moet vervangen worden door een verzekeringsstelsel, waarmee de invloed van de toezichthouder groter wordt · beloningsbeleid van het topmanagement moet meer op lange termijn gericht worden
Voor een adviescommissie geen doortastend verhaal over de toekomst van het bankwezen.
voorzitter van de vereniging van banken, ex marechausee Boele Staal: het is onterecht personen verantwoordelijk te stellen voor beleid dat tot de krediet chaos leidde, het ligt aan het systeem.tja, als verantwoordelijke beslissers zo weinig invloed hebben, is het ook onterecht ze nog vorstelijk te betalen |
beoordeling
· In de financiële wereld doet men niet aan zelfregulering, maar aan zelfoverschatting, na-aperij en kuddegedrag: het gaat er bovenal om de concurrentie te verslaan in rendement; · de heersende notie ‘de markt is dynamisch, flexibel en disciplineert’, het is prietpraat; bankroet is de enige echte disciplinering; jammer alleen dat vooral personeel en leveranciers daarvan het slachtoffer worden; · de IFRS boekhoudstandaard verplicht de waarde van beleggingen naar -de wisselende- marktwaarde te verantwoorden; bij lagere waardering in de sector van de beleggingen gaat het vermogen van alle financiële en andere instellingen omlaag; · omdat onbekend blijft hoeveel lijken er nog in de kast zitten bij andere bedrijven na de grote herkapitalisaties, blijft het onderling vertrouwen weg en wordt onderling niet uitgeleend; daarom functioneren de financiële markten zo slecht; dat leidt op zich weer tot een lagere liquiditeit en dus zeer voorzichtige kredietverstrekking; · het beleggingsmodel van hedgefunds met een hefboom van 90% geleend kapitaal, is niet berekend op krimp van de liquiditeit: in de vertrouwenscrisis wordt door beleggers hun inleg bij hedge funds teruggevraagd; dat geeft verkoopdruk op het bezit van de hedgefunds; daardoor daalt de prijs van aandelen en de aandelenbeurzen; daardoor zijn veel bedrijven in toegekende waarde ver onder hun intrinsieke of geïnvesteerde of economische waarde terecht gekomen; · hoe langer het wantrouwen blijft heersen, hoe meer beleggingen afgeschreven moeten worden; er is zelfs al veel afgeschreven op beleggingen waarop tot nog toe niet eens verlies is geleden; · maar zodra het vertrouwen tussen de financiële instellingen groeit, gaat het weer andersom; · de krediet chaos is voor handelaren een gevolg van menselijke beoordelingen en vertrouwen, niet van vaststaande zekerheden; daarmee is sprake van een sociaal psychologisch proces dat door verantwoordelijke beslissers op zijn beloop wordt gelaten.
slechte leningen
Hoe langer de vertrouwenscrisis duurt, hoe meer er afgeschreven moet worden aan beleggingen. Om uit deze neergaande spiraal te komen worden er internationaal drie verschillende scenario’s voorgesteld. 1. Opkopen door de staat van leningen waar de banken mee omhoog zitten, zodat de banken verder kunnen gaan alsof er niets aan de hand is. Zolang zulke leningen niet op het absolute dieptepunt worden opgekocht, is dit een regelrechte subsidie aan de eigenaren. Dus aan de aandeel- en obligatiehouders, die juist omdat de vergoeding daarop zo hoog zijn, die hoge risico’s opzochten. Ten eerste wordt zo overmoed beloond, ten tweede is het dieptepunt pas achteraf vast te stellen. Het onbekende risico voor de staat is te vroeg te kopen. 2. Liquidatie van financiële instellingen in problemen, in plaats van subsidiering. Dit legt het risico waar het hoort, bij de eigenaren: de aandeel- en obligatiehouders. 3. Een tussenoplossing is onder curatele stellen van zo’n bedrijf: slechte bezittingen liquideren en slecht bestuur ontslaan. Maar waarom moet de staat die verantwoordelijkheid op zich nemen?
conclusie: staatssteun aan het failliet internationaal werkend bedrijf Fortis was alleen een tegemoetkoming aan de eigenaars; Fortis Bank Nederland en het deel ABN Amro zijn een schimmetje van de voormalige naamgenoten, geen economische noodzaak deze bedrijven overeind te houden; behoud van werkgelegenheid is geen argument, want er vallen zondermeer al minstens 23.000 ontslagen; politieke waan van de dag deed het faillissement van Fortis voorkomen
financiële instellingen in USA en West Europa die in problemen Kwamen, zijn financieel gesteund, genationaliseerd, al dan niet gedwongen opgekocht, of hebben zichzelf te koop aangeboden. Alleen Lehman Broths is echt omgevallen onder het beleid van de USA minister Paulson, Paulson was kort daarvoor ceo bij Goldman Sachs, dat Lehman als lastige concurrent had. |
regulering
De huidige bank- en verzekeringsbedrijven zijn te complex om van buitenaf effectief te controleren. Zelfs bij een grove indeling zijn er binnen de Nederlandse grootbanken heel verschillende bedrijfsaktiviteiten, met ieder een andere logica en bedrijfsmodel: spaarbank, betaalbank / girodienst, betaalnet wereldwijd, kredietbank, investeringsbank, zakenbank, valutahandel wereldwijd, handelsbank, verzekeraar schade, verzekeraar leven, herverzekering, vermogensbeheer, aandelenhandel wereldwijd , effecten bewaring, hypotheekbank, project ontwikkeling en vastgoed beheer. Doordat al deze aktiviteiten ook nog eens ver buiten de landsgrenzen reiken, zijn deze financiële instellingen in feite ongrijpbaar voor een nationaal, of boven-nationaal toezicht. En wonder boven wonder ook voor de verantwoordelijke bestuurders, zoals zij zelf openlijk aangaven.
Bijvoorbeeld de manipulatie en oplichting voor $ 65 miljard door Madoff bleef tientallen jaren nauwelijks opgemerkt.
Met het argument dat een groter balanstotaal meer zekerheid biedt, zijn er grootbanken en bank-verzekeraars geschapen. Gebleken is dat die grotere omvang tot overmoed leidt en minder beheersbaarheid van de interne organisatie. Bijgevolg is het risico op ongevallen, fraudes en mismanagement juist veel groter geworden.
In 2007 had Nout Wellink een droom. Om ABN Amro aan ING te koppelen. Dat zou pas echt een groot risico worden voor Nederland. Want de gezamenlijke balans zou een omvang krijgen van 2.200 miljard. Dat is 3½ tot 4 keer de economie van Nederland. Omvallen van zo’n bank-verzekeraar is niet noodzakelijk een systeemrisico -er zijn tenslotte nog veel meer banken in de wereld- maar wel een risico op failliet gaan van de staat als die garant staat of deelneemt. In IJsland is dat gebeurd.De bevolking draait altijd op voor zo’n debacle: de echte risico’s zijn loonsverlaging, zware belastingverhogingen en forse bezuinigingen op uitkeringen en alle openbare voorzieningen. |
Regulering van internationaal opererende financiële instellingen schiet ten enenmale tekort doordat er zelfs binnen de EU niet eens informatie uitwisseling bestaat over financiële stabiliteit. De internationale banken overvleugelen domweg iedere toezichthouder. Tezelfdertijd is de greep van een enkele bank op een nationale economie steeds zwaarder geworden. In feite is in het begin van de 21e eeuw de stabiliteit van het financiële stelsel onbeheersbaar. Dit laatste geldt des te meer door de activiteiten van hedgefunds en het intern schuiven met geld door multinationals, dat ruwweg 80% van de wereldwijde kapitaalbewegingen beslaat. Heel veel transacties gaan buiten iedere externe regulering om. Er heeft slechts registratie plaats.
balans beperken Steeds wordt ervan uitgegaan dat de controle zich aan moet passen aan de groeiende omvang van financiële instellingen. Dat is een kortzichtige tunnelvisie. Nu de bank-verzekeraars te groot zijn geworden voor interne en externe controle, is het veel logischer ze op te knippen tot overzichtelijke eenheden met een balansmaximum. · er zijn geen logge en ondoorzichtige supranationale controle constructies nodig; · wellicht kunnen het management en de toezichthouder zich zo beter op de hoofdzaken van het bedrijf concentreren en daarin een grotere deskundigheid ontwikkelen; · echt ondernemerschap wordt gestimuleerd: geklungel straft zich eerder af door bankroet; · het omvallen van een financieel bedrijf is maatschappelijk een kleiner risico geworden.
macht Uiteindelijk is het een kwestie van macht. Geen geweld maar op basis van netwerken, ideologie, politieke druk en chantage. Zolang financiers daarlangs nationale staten kunnen dwingen om verliezen op financiële avonturen te vergoeden, zolang zal een structurele hervorming van het financieel stelsel nooit van de grond komen.
Lees hier meer over de staatsdeelneming in financiële instellingen; hoe de nationalisering van Fortis en een restje ABN Amro in z’n werk ging; en daarna de opbouw tot de krediet chaos in USA en Europa,