Stel: iedereen krijgt maandelijks 1 500 euro op de rekening. Onvoorwaardelijk, of men nu werkt of niet. Voor u in hoongelach uitbarst: de afschaffing van slavernij, kinderarbeid en zelfs de oprichting van Europa waren ooit soortgelijke onmogelijke ideeën. Hét meest gehoorde tegenargument – dat het niet betaalbaar is – zette Panorama aan het denken.
Wat doet gratis geld met een mensenleven?
“Ik won 2000 euro per maand met Win For Life en ik werk nu meer dan ooit”, legt An uit. An is een doorsnee Vlaamse vrouw. Extra geld zet mensen niet aan tot luiheid, zo blijkt. We trokken ook naar Namibië waar een experiment met een basisinkomen tot spectaculaire resultaten heeft geleid.
Mensen zélf laten beslissen over hun leven door gratis geld werkt beter dan de conventionele ontwikkelingshulp.
Het idee is niet nieuw. Meer nog, eigenlijk is het historisch half Belgisch. In de jaren ’80 bouwde Philippe Van Parijs een beweging (BIEN) uit met o.a. ondernemer Roland Duchâtelet (Vivant) en Guy Standing (UK). Vandaag voelen ook zij de hernieuwde groeiende aandacht voor een basisinkomen, vooral door de schijnbaar onoplosbare sociale onrust. Tijd lijkt het om in actie te schieten. Zoals … in Zwitserland en Zweden.
Inderdaad, Zwitserland, niet alleen het land van bergtoppen, banken en tennisgenie Roger Federer. In 2016 komt hier een referendum over een basisinkomen, betaald door de staat. Panorama wil ook de denkoefening concreet maken en liet het basisinkomen voor België berekenen. Het is het levenswerk van de Belgische therapeuten Axelle De Brandt en Pierre Catelin en ingenieur Ismaël Daoud, die samen met de VRT-factcheckers tot de wiskundige conclusie komen: het kan! Een reportage van Jozef Devillé en Alina Kneepkens.
BASIS INKOMEN = ultieme vrijheid
In de loop der jaren heeft het systeem van onze sociale zelerheid zich ontwikkeld tot een uiterst ingewikkeld stelsel, uitgevoerd door meerdere ministeries en overheden, zo ingewikkeld dat er jarenlange studie voor nodig is om alle finesses te begrijpen.
Het invoeren van een basisuitkering voor iedereen zou enorm veel bureaucratie schelen. En er zijn meer goede argumenten.
Sociale zekerheid is erg ingewikkeld
Een kleine uiteenzetting: we kennen nu WW, WAO (nu: WIA), WaJong, ziektewet, IOAW, AOW, ANW, AWW, wachtgeld, bijstand, studiefinanciering en nog een aantal meer.
Voor elk type uitkering staat er een speciaal opgeleid korps ambtenaren klaar dat moet beslissen of deze uitkeringen terecht worden uitbetaald. Speciale inspecteurs bekijken van uitkeringsontvangers of deze zich aan de voorwaarden houden, niet extra bijverdienen, meer bezitten dan is toegestaan en dergelijke.
Ons sociaal systeen berust op pure bangmakerij en bedrog.
het belangrijkste punt van bedrog is de uitleg van het begrip solidariteit. De werkloosheidswet, WW, is een verplichte werkloosheidsverzekering (oftewel: belasting) waarbij u, zolang u werkt premie betaalt en in ruil voor deze premie de werknemer verzekerd is tegen inkomensverlies door werkloosheid. Hoe meer de werknemer verdiende, hoe meer WW deze ontvangt. Als solidariteit zo belangrijk is, waarom is de WW- of arbeidsongeschiktheidsuitkering van een hoogbetaalde werknemer dan veel hoger dan van een laagbetaalde?
Verder betaalt iedereen die werkt levenslang premie, maar de duur van de WW en WAO en WIA is gemaximaliseerd.
De tweede punt is het uitgaan als je al gebruik mag maken van de sociale zekerheid, moet je bijna smeken en bedelen om aanspraak te maken op de voorziening. je moet bijna lettelijk “met je billen bloot”.
En als je als zuinige hardwerkende arbeider, geld hebt gespaard en je komt door bezuinigingen in de WW terecht, en na verloop van tijd je WW eindigt en aanspraak moet maken op de bijstand, wordt je gestraft omdat je als hardwerkende zuinige arbeider spaargeld hebt en dit eerst moet opmaken. Je mag als alleenstaande niet meer bezitten dan € 5.685 en een echtpaar € 11.370. Dus degene die zuinig leeft wordt gestraft, en degene die erop los heeft geleefd en niet gespaard heeft mag bijstand aanvragen.
Een basisloon: de voordelen
Ieder mens heeft recht op een menswaardig bestaan, staat in het verdrag van de rechten van de mens. Zonder inkomen of ondersteuning in natura is geen sprake van een menswaardig bestaan. Iets als een bijstandsuitkering is vanuit dit oogpunt dus logisch. Minder logisch is het om spaarzaamheid te straffen, wat met het huidige stelsel gebeurt.
Het invoeren van een basisloon maakt aan de enorme janboel van uitkeringen een einde. Iedereen die legaal met verblijfsvergunning in Nederland woont en ouder is dan 20, krijgt een basisuitkering van 1500 euro Bruto. Werkenden krijgen een arbeidsbonus van hondervijftig euro per maand(€ 1800 per jaar). De kinderbijslag wordt vervangen door een belastingaftrek ter hoogte van de kinderbijslag voor maximaal 3 kinderen.
Medische hulpmiddelen voor ernstig zieken worden gratis. Over alle inkomen moet vervolgens een vaste flattax van vijfendertig procent worden betaald. Eén belastingschijf dus. Alle aftrekposten worden afgeschaft. Studenten moeten hun eigen collegegeld betalen, maar krijgen een veel hogere studietoelage. Studenten die thuis willen wonen krijgt evenveel als wie op stand wil wonen. Weg kamertekort.
Als iemand werkt, wordt deze € 1500 in mindering gebracht op het inkomen (€ 1500 is arbeidsforfait). Hierdoor wordt de loondruk voor werkgevers behoorlijk verlaagd, hierdoor onstaat financiële ruimte voor de werkgever om meerdere mensen aan te nemen, waardoor het aantal werklozen aanzienlijk zal dalen. ( ik leg dit uit in een voorbeeld. Stel iemand krijgt een salaris van € 2500 bruto betaald, de eerste € 1500 bruto hoeft de werkgever niet te betalen omdat dit het basisloon is, per saldo betaald de werkgever dus € 1000 bruto, de werknemer ontvangt gewoon € 2500 bruto)
Iedereen kan en mag zoveel bijverdienen als hij wil, er moet uiteraard wel belasting over betaald worden. Het uurloon voor de werkgever, zoals we dat nu kennen word in feite verlaagd, waardoor er veel meer banen bij zullen komen. En voor de werknemer verandert er bruto niets maar netto houdt hij meer over.
Door de marktwerking en de onderlinge concurrentie van werkgevers, zullen de lonen vergelijkbaar zijn en waarschijnlijk iets stijgen ten opzicht van de huidige situatie.
Ook kleine kunstenaars en zelfstandigen zoals ZZP’ers, die het soms financieel heel moeilijk hebben hebben nu een minimum basisinkomen.
Over het basisinkomen wordt geen vakantiegeld betaald door de overheid.
De werkgever zal het vakantiegeld betalen over het totale jaarinkomen (basisloon + salarisinkomen).
Ook mag een werkgever een vakantietoeslag uitkeren tussen de 10% en 15%. (nu 8%)
Veel minder bureaucratie en minder ambtenaren nodig
De administratie kan op deze manier veel overzichtelijken en makkelijker. De sociale verzekeringsbank SVB die nu de AOW’s verzorgt kan zonder extra personeel met gemak deze uitkeringen overmaken. De overige uitkeringsinstanties zoals UWV (17.500 werknemers), sociale diensten (17.500 werknemersl) overbodige inspecteurs en ambtenaren( 11.250 werknemers)en dergelijke kunnen alle opgeheven worden.
Het ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid kan ook fors inkrimpen. Ook het vereenvoudigde belastingstelsel (vlaktax) scheelt veel ambtenaren. In totaal zijn naar schatting vermoedelijk 110.000 ambtenaren betrokken bij alles wat met sociale zaken en gerelateerd beleid te maken heeft. De salariskosten hiervan zijn hoog: ongeveer 3,2 miljard per jaar, honderd vijf en tachtig euro per Nederlander per jaar.
Kosten: 150 miljard per jaar, opbrengst: minstens 180 miljard
De kosten zijn vrij eenvoudig te berekenen. Op dit moment zijn er ongeveer tien miljoen mensen ouder dan twintig. Per jaar betekent dat 150 miljard aan uitkeringen en belastingkortingen.
Hiertegen kan alles wat aan werkloosheidsuitkeringen, studiefinanciering, AOW, WAO, WIA, Wajong en dergelijke wordt uitbetaald, alsmede alle belastingaftrek weggestreept worden. Ook het onderhoud en huur van alle panden van de sociale dienst, UWV, CWI, en andere panden waar deze instanties verblijven, vervallen hiermee. Het aantal ambtenaren kan aanzienlijk krimpen en ook de opsporingsambtenaren die fraude en onterecht uitgekeerde uitkeringen moeten opsporen zijn niet meer nodig Dit plus de lagere salariskosten aan ambtenaren.
DIT BETEKENT EEN BESPARING VAN MINSTENS 30 MIlJARD EURO PER JAAR.
Van onderdrukking naar open kansen
Op dit moment draait het sociale-verzekeringsapparaat rond controle, repressie en angst creëren.
Als we alle uitkeringen vervangen door een bedrag waar iedereen recht op heeft op grond van het feit dat men mens is, komt er ruimte voor startende ondernemers die in de periode zonder inkomsten ondersteund worden, voor kunstenaars, voor vrijwilligers en voor mensen met een ambachtelijk bedrijf waar een marginaal inkomen aan is te ontlenen.
Basisinkomen bij politieke partijen
Op de websites van de politieke partijen in Nederland komt het begrip Basisinkomen nog maar beperkt voor. In de online en offline media is er de afgelopen maanden wel diverse keren melding gemaakt van het feit dat lokale politici in steden zoals Groningen, Nijmegen, Wageningen en recent Utrecht graag willen gaan experimenteren met een onvoorwaardelijk basisinkomen. Hieronder volgt een overzicht van wat de belangrijkste politieke partijen in Nederland vinden van het Basisinkomen:
VVD
Op de website van de grootste regeringspartij de VVD komt het onderwerp Basisinkomen niet voor. In het Libelle Nieuwscafe , november 2014 stelt Mark Rutte geen taak te zien voor de overheid bij het verzorgen van inkomens. Ook in dit Youtube filmpje geeft de VVD aan niets in het Basisinkomen te zien
PvdA
Op de website van de PVDA is geen standpunt over het basisinkomen te vinden. Op het partijcongres van de PvdA van 17 en 18 januari 2015 zijn een paar voorzichtige stappen genomen. Er is onder andere een motie aangenomen, dat gemeenten mogen experimenteren met een ‘Voorwaardelijk Basisinkomen’.
SP
Paul Ulenbelt, Tweede Kamerlid en woordvoerder sociale zaken bij de SP, legt in een mooi filmpje op de SP-website uit dat het basisinkomen geen goed idee is, omdat het uitkeringen en toeslagen die nu nog terecht komen bij mensen die het nodig hebben, uitsmeert over álle mensen, dus ook de mensen die het niet nodig hebben.
D66
Op 1 november 2014 is er tijdens het partijcongres van D66 een motie aangenomen die vraagt om een onderzoek naar de effecten van een Basisinkomen. Dit is ook terug te vinden op de website van D66. Een standpunt is echter nog niet ingenomen.
GroenLinks
GroenLinks in Nijmegen pleit voor een proef met het Basisinkomen in Nijmegen. Op 1 mei 2015 organiseerde Groen Links als 1 mei viering een discussie over de mogelijkheden van een Basisinkomen. Op de website van Groen Links is verder geen standpunt te vinden over het Basisinkomen.
CDA
De website van het CDA bevat geen standpunt over het Basisinkomen.
Toestemming landelijke politiek
Wil men in steden zoals Wageningen, Nijmegen, Groningen en recent Utrecht gaan experimenteren met het Basisinkomen, dan is daar toestemming voor nodig van de landelijke politiek (Ministerie SZW). Gemeenten kunnen zonder medewerking van het rijk niet zomaar de regels omzeilen. Aan de lokale politici de taak om het draagvlak voor het Basisinkomen verder te verbreden en de landelijke politiek te overtuigen, dat experimenteren met een Basisinkomen een zinvolle exercitie zou kunnen zijn. Met de VVD in het centrum van de macht zal dit nog de nodige tijd kunnen gaan duren.
Grondwet
Stel dat in 2018 een politieke meerderheid voor de invoering is van een Basisinkomen in Nederland. Alle voorstanders waaronder Frans Kerver (eerste man in Nederland die in 2015 een jaar leefde van een basisinkomen bijeengebracht door Crowdfunding) zijn door het dolle heen. Maar juichen ze niet te vroeg?
Het antwoord is ja! De Grondwet en dan met name artikel 20 zal moeten worden aangepast. Art 20 van de Grondwet luidt:
1. De bestaanszekerheid der bevolking en spreiding van welvaart zijn voorwerp van zorg der overheid.
2. De wet stelt regels omtrent de aanspraken op sociale zekerheid.
3. Nederlanders hier te lande, die niet in het bestaan kunnen voorzien, hebben een bij de wet te regelen recht op bijstand van overheidswege.
Lastig is de bepaling uit het derde lid van artikel 20 Grondwet dat Nederlanders hier te lande die niet in het bestaan kunnen voorzien een bij de wet te regelen recht op bijstand van overheidswege hebben. Dat betekent dat het basisinkomen ook echt een bestaansminimum moet bieden. Bovendien vereist het Eerste Protocol bij het EVRM dat de eigendomsrechten die mensen binnen de bestaande regelingen hebben verworven, niet zonder meer worden afgeschaft.
Een aanpassing van de grondwet kan plaatsvinden, als in twee opeenvolgende kabinetten een 2/3 meerderheid instemt met de aanpassing van de Grondwet. Bij nieuwe verkiezingen zijn er vaak winnaars en verliezers en het is daarom maar de vraag of er twee opeenvolgende kabinetten komen, die instemmen met de invoering van een onvoorwaardelijk Basisinkomen.
Europa
Op dit moment is elk lid van de EU nog verantwoordelijk voor zijn eigen socialezekerheidswetgeving. Maar is bij invoering van een Basisinkomen in een Europees land geen afstemming en overeenstemming nodig met de overige EU landen? Ik heb daar nog niets over gelezen, maar ik kan mij voorstellen, dat het vrij verkeer van personen in de EU op dit gebied ongewenste neveneffecten kan hebben. Hebben andere Europeanen die naar Nederland komen ook recht op een Basisinkomen? En hoe zit het asielzoekers? Wordt Nederland door de invoering van een Basisinkomen aantrekkelijker voor asielzoekers en migranten van buiten de EU?
De invoering van een Basisinkomen houdt niet alleen Nederland bezig, maar ook de landen om ons heen. De nieuwe Finse regering heeft verleden week in zijn kabinetsplannen een experiment met een Basisinkomen toegezegd. Een ander leuke feitje is, dat Jean Claude Juncker in 2006 in een interview met de Frankfurter Rundschau pleitte voor een basisinkomen.
Nog opmerkelijker is, dat in de lijst die de Griekse regering moest opsturen naar de Eurogroep een opmerkelijk zinnetje stond dat tot nu toe weinig aandacht kreeg. De regering Tsipras wil ‘een basisinkomen voor mensen tussen 50 en 65′. Dit stond trouwens ook in het verkiezingsprogramma van Syriza in 2012.
Conclusie
In de Nederlandse politiek is er nog lang geen consensus over de invoering van een Onvoorwaardelijk Basisinkomen. Zowel op rechts als op links zijn er voor- en tegenstanders. Dit zal het zeer lastig maken om een meerderheid te vinden, die voor de invoering van een Onvoorwaardelijk Basisinkomen is. Tevens moet in ‘Nederland compromissenland’ altijd gewaakt worden voor een halfslachtig voorstel. Daarna zijn een wijziging van de Grondwet en mogelijk Europese wet- en regelgeving nog barrières die geslecht moeten worden.
Wel gemeld moet worden dat in Nederland op lokaal politiek niveau er veel aandacht is voor het basisinkomen en dat men graag wil experimenteren. Hoewel dit goed bedoelde initiatieven zijn, kan de vraag gesteld worden of de lokale politici in hun overwegingen en onderzoeken genoeg rekening houden met alle consequenties en gevolgen, die de invoering van een Onvoorwaardelijk Basisinkomen met zich meebrengt.
Invoering van een Onvoorwaardelijk Basisinkomen in het huidige politieke landschap zal niet snel plaatsvinden. Een goed uitgevoerd experiment kan duidelijker krijgen wat nu precies de voor- en nadelen zijn van een Basisinkomen.
Dat het basisinkomen niet iets nieuws is blijkt wel dat in Zweden een proef is begonnen met een basisinkomen van € 10.000 per jaar. Ook in Duitsland wordt nagedacht over het invoeren van een basisinkomen en in Brazilië, het op 5 na grootste land qua inwoners wou in 2014 een basisinkomen in gaan voeren.
