De bijna beslechte burgeroorlog in Jemen krijgt een internationaal tintje nu Saoedi Arabië de kant van de verdreven president Abed Rabbo Mansoer Hadi koos en het land is beginnen te bombarderen. Of dat echt veel gaat uithalen aan de uitkomst van deze burgeroorlog is twijfelachtig. Zeker voor wie de geschiedenis van de twee landen en de regio wat kent. De Saoedi’s hebben immers voorheen al tweemaal geprobeerd het land onder controle te krijgen en dat liep telkenmale faliekant af. Er is geen reden om nu iets anders te verwachten.
Hun tanden stuk gebeten
De geschiedenis van Jemen gaat volgens bepaalde historische bronnen terug tot het bijna mythische rijk Sheba (Saba) met de nog meer mythische koning(in). Het was een welvarend rijk dat op de toen al drukke handelsroutes lag tussen de staten aan de Middellandse Zee en die in Azië met Indië, de hindoeïstische rijken van Zuidoost-Azië en China.
Jemen lag al drieduizend jaar terug op commercieel interessante handelsroutes tussen het Azië, het Midden- Oosten en de volkeren rond de Middellandse Zee. Het ligt nu aan de toegang tot het Suezkanaal, nog steeds een cruciale vaarroute voor de handel tussen Europa, het Midden-Oosten en Azië.
Jemen was dan ook een begeerde prooi voor vele machtige staten maar steeds beten zij er hun tanden op stuk. In 20 VC poogden de Romeinen het te veroveren maar zij dienden zich met grote verliezen terug te trekken richting Egypte.
Nadien kwamen de Ottomanen die alleen onder sultan Soeleyman I de Prachtlievende het gebied van 1538 tot 1567 eventjes onder controle kregen om er echter na minder dan 30 jaar te moeten vluchten. Ze poogden later herhaaldelijke malen terug te keren maar werden steevast verslagen.
Nadien poogden ook de Britten maar verder dan de havenstad Aden en het vlakke land errond geraakten zij nooit. Ook Abdoelaziz ibn Saoed, stichter van het moderne Saoedi Arabië dacht het gebied te kunnen veroveren en riep hiervoor zelfs op zeker ogenblik Britse hulp in.
Royalisten en republikeinen
Tevergeefs, want in 1934 moest ook hij zich verslagen terugtrekken. Wel had Abdoelaziz ibn Saoed een gebied gelegen tussen de heilige stad Mekka en de huidige Jemenitische grens weten te behouden. Nadien in 1962 poogden de Egyptenaren na de staatsgreep van Jemenitische militairen dan hun wil aan het land op te dringen. Ze stuurden er tot 70.000 soldaten.
Zoals velen voor hem beet ook de Egyptische president Gamal Abdel Nasser zijn tanden stuk op de verovering van Jemen. Het leverde hem 10.000 doden en een smadelijke nederlaag op.
Het werd een zesjarige oorlog tussen royalisten en republikeinen met een 10.000 dode Egyptische soldaten tot gevolg. Het Vietnam van Egypte en het werd gezien als een van de belangrijkste oorzaken voor de Egyptische nederlaag in 1967 tegen Israël.
Daarbij steunden Saoedi Arabië en de Britten de koningsgezinden. Maar omdat de Saoedi’s er niet in slaagden de royalisten in buurland Jemen te bevoorraden en Britse huurlingen eveneens faalden riepen beiden de hulp in van de Israëli’s die met vliegtuigdroppings de klus wel klaarden. De vermoedelijke start van de nu innige maar geheime relaties tussen het Huis van Saoed en het zionisme.
Ook hier was de moeite tevergeefs want de afgezette dynastie van Mutawakkili keerde niet terug op de troon. Deze dynastie bestuurde het land al vele honderden jaren maar verloor de macht als gevolg van het toen opkomende pan-Arabisch nationalisme van o.m. de Baath partij en de Egyptische president Gamal Abdel Nasser.
Zaidi
De staatsgreep van 1962 en de recente Amerikaanse coup die de nu verdreven Hadi in 2011 aan de macht bracht zijn echter in de geschiedenis van het land de enige perioden waarbij een niet tot de zaidi behorend figuur over het land heerst. In 1962 waren het seculiere militairen die de macht grepen maar ze behoorden wel tot die clan, in 2011 was dat echter niet meer het geval.
De burgeroorlog en de daaropvolgende buitenlandse interventie van Egypte en de coalitie van Israël, Saoedi Arabië en het Verenigd Koninkrijk leverde alleen maar verliezers op. Al de buitenlandse actoren verloren het pleit. Het voedde het Jemenitische nationalisme.
Zaidi is een vorm van islam die al meer dan 1200 jaar aan het land zijn specifieke aard geeft en die in haar interpretatie van de leer elementen van vooral de sjiitische maar ook van de soennitische tak overnam. Ze is al bijna even oud als de islam zelf en het aparte karakter ervan heeft vermoedelijk ook te maken met de speciale natuur van dit bergachtige land dat geen veroveraars toelaat.
Sinds de negende eeuw behoren de heersers steeds tot die tak van de islam die dan ook radicaal verschilt van het door Saoedi Arabië gepredikte salafisme (1). De vorsten van de Mutawakkili dynastie en die van de voorgaande dynastieën waren daarom allen zaidi’s die het burgerlijke leiderschap combineerden met dat van religieus heerser.
Pas met de door de VS georkestreerde coup van 2011, de zogenaamde ‘ Arabische Lente’, waren zaidi’s voor het eerst in de geschiedenis van het islamitische Jemen niet aan de macht. Het was voor het land een primeur.
Alhoewel niet steeds duidelijk van elkaar te onderscheiden – ook gezien de massa gemengde huwelijken – en men in Jemen normaal niet veel verschil maakt tussen de verschillende takken van de islam kan men stellen dat zaidi’s veelal in het noorden van Jemen wonen en ergens tussen de 30 à 40% van de bevolking uitmaken. Sommigen hebben het zelfs over 45%.
Opmars salafisme
De Arabische lente van 2011 bracht in Jemen echter de uit de zuidelijke havenstad Aden afkomstige Abed Rabbo Mansour Hadi aan de macht die ook de invloed vergrote van de al Islah partij (de Jemenitische Congregatie voor Hervormingen).
Deze was na het Algemeen Volkscongres van de in 2011 verdreven president Ali Abdoellah Saleh zelfs de veruit tweede grootste partij geworden in het parlement (3). Al Islah kreeg daarbij duidelijk de steun van de VS en ook van Saoedi Arabië.
Al Islah is in wezen een conglomeraat van verschillende tendensen die wel allen islamitisch zijn. Het varieert van een meer gematigde vorm van de politieke islam tot haar extremistische salafistische versie.
De Jemenitische Tawwakol Karman kreeg van Noorwegen in 2011 de Nobelprijs voor de Vrede. Zij is een topfiguur van de door Saoedi Arabië gefinancierde al Islah. Een partij die ook contacten heeft met kaderleden van al Qaeda in Jemen en kweekscholen bezit voor het opleiden van nieuwe salafistische jihadisten.
Zo is er Tawwakol Karman die, uiteraard dankzij de VS, in 2011 in Noorwegen de Nobelprijs voor de Vrede kreeg en een topfiguur is in deze Jemenitische versie van de Moslimbroederschap waarbij al Islah officieel ook is aangesloten.
Zij is het ogenschijnlijk gematigde beeld van deze door Saoedi Arabië zwaar gefinancierde beweging. Met Saoedisch geld bestuurt al Islah trouwens onder meer een serie religieuze scholen, madrassa’s, waar het extremistische Saoedische gedachtengoed wordt onderwezen. Een kweekschool voor salafistische jihadisten dus.
Al Qaeda
Een andere tak van al Islah leunt dan weer openlijk aan bij het salafisme. Sleutelfiguur is hier de religieuze leider Abdoel Majeed al Zindani, een man die nauwe contacten onderhield met de door de VS vermoorde Anwar al Awlaki, de Amerikaanse leider van Al Qaeda van het Arabisch Schiereiland.
Anwar al Awlaki, de door de VS vermoorde leider van al Qaeda op het Arabisch Schiereiland, had veelvuldig contact met Abdoel Majeed al Zindani, een der topfiguren bij al Islah.
De Nobelprijs voor de Vrede werd in 2011 dus gegeven aan iemand die minstens indirect nauwe banden heeft met al Qaeda. Het is een van de wel heel merkwaardig te noemen aspecten van de oorlog in Jemen en het Amerikaanse beleid.
De VS beweert dat Al Qaeda in Jemen ‘s werelds gevaarlijkste terreurbeweging is maar heeft intussen goede contacten met mensen die ermee samenwerken. En het Noorse Nobelprijs comité o.l.v. de toenmalige sociaaldemocratische premier en huidig secretaris-generaal van de NAVO en Bilderberg trekpop Jens Stoltenberg gaf die dame dan de Vredesprijs. Na het geven van deze prijs aan oorlogsmisdadiger Obama kan blijkbaar alles.
Hetzelfde voor Saoedi Arabië dat eveneens beweert tegen al Qaeda te vechten (2) maar intussen haar gedachtengoed en met haar gelieerde bewegingen in Jemen als al Islah volop steunt. De beweringen van de VS, Saoedi Arabië en hun bondgenoten zijn op dit gebied dan ook totaal ongeloofwaardig.
In wezen echter gaat deze oorlog niet over zogenaamde soennieten versus sjiieten – de Saoedi’s zijn salafisten en dat is niet de hoofdstroom binnen de soennieten maar een afwijking ervan – maar gewoon over de wil van Saoedi Arabië om na twee eerdere vergeefse pogingen toch nog greep te krijgen op Jemen.
De afgezette president Abed Rabbo Mansoer Hadi was de eerste Jemenitische president die niet uit het noorden kwam en ook niet behoorde tot de zaidi. Hij is nu de simpele zetbaas van het salafistische Saoedi Arabië.
Daarvoor gebruikt ze partijen als al Islah en mogelijks ook de Jemenitische tak van Hizb ut Tahrir. Maar de traditionele Jemenitische clans zien die poging tot Saoedische machtsovername logischerwijze niet zitten en grepen opnieuw de macht die ze eventjes in 2011 verloren hadden.
Basis voor opstand
Bovendien is de Saoedische politiek zelf voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de val van president Hadi. De problemen ontstonden vorig jaar toen de Saoedi’s hun steun terugtrokken voor de minister van Defensie Mohammad Nasser Ahmed. Een sleutelfiguur wiens overlopen in 2011 het lot bezegelde van president Saleh.
Gelijktijdig ook diende Jemen een strak bezuiniggingsbeleid te voeren wegens het verminderen van de Saoedische hulp. Wat president Hadi verplichte om de energieprijzen drastisch te verhogen en in de hoofdstad Sanaa en elders zorgde voor grote protestacties.
Die twee elementen vormden de basis voor de huidige opstand, samen dan met de al sinds 2004 sudderende opstand van de clan van Hoessein Badreddin al Houthi, officieel Ansar Allah genoemd, en de blijvende rivaliteit tussen president Hadi en zijn voorganger Saleh.
Sinds men deze kaart maakte is naast de streek om Aden ook het zuidwestelijk tegenover Djibouti gelegen deel zonder blijkbaar een schot te lossen in handen gevallen van de Houthi’s en de troepen van Saleh. Het groene is in handen van het duo Houthi’s en Saleh, het rode is onder controle van Hadi en het Zwarte is gebied waar al Qaeda actief is. Het grootste gebied waar al Qaeda actief is grenst aan Saoedi Arabië. En dat lijkt helemaal geen toeval. Het oosten is grotendeels dorre onbewoonde woestijn. Deze middag was alleen nog een klein deel van Aden niet in handen van de coalitie van de Houthi en Saleh.
Badreddin al Houthi was nog onder Saleh in opstand gekomen tegen diens bewind o.m. wegens de volgens hem te nauwe samenwerking met de VS, Israël en Saoedi Arabië. Het leidde tot de moord in september 2009 door het leger van Saleh op Badreddin al Houthi.
in zee met Saleh
En als in 2011 de ‘Arabische Lente’ voet aan Jemenitische grond krijgt vervoegen de Houthi de strijd tegen Saleh. Zij gaan daarbij zelfs zover om het met Saoedische hulp verkregen akkoord over de machtsoverdracht te verwerpen om reden dat Saleh hierdoor amnestie kreeg. En dus geen straf voor de moord op Badreddin al Houthi.
De clan van de Houthi wordt sinds de moord op Badreddin al Houthi geleid door diens broer Abdel Malik al Houthi die vorig jaar daarbij merkwaardig genoeg een alliantie aanging met Saleh, de moordenaar van zijn broer. Saleh heeft door zijn zoon Ahmed via de Republikeinse Garde immers nog een grote greep op het leger. Hij was er immers vroeger het hoofd van.
Het is het gebrek aan een voldoende sociale basis van Hadi in het cruciale noorden van Jemen, diens onpopulaire maatregelen en de kracht van zowel de Saleh getrouwe legereenheden als de Houthi’s die de macht van Hadi vrij snel braken. Dat Hadi nu vanuit Saoedi Arabië ageert zal zijn populariteit in het land zeker nog verder doen dalen.
Hierbij werpen de Houthi’s zich op als de ware vertegenwoordigers van het Jemenitische nationalisme dat tegenwoordig per definitie tegen Saoedi Arabië gekant is. Uiteindelijk verloor Jemen bij het met koning Abdoelaziz ibn Saoed in 1934 gesloten vredesverdrag van Taif een groot stuk van wat toen Jemenitisch was, het gebied tussen Mekka en de huidige grens dat de bakermat is van de zaidi’s.
Abdoel-Malik al-Houthi, leider van de Houthi’s, Ansar Allah, die ondanks de moord op zijn broer Badreddin door de vorige president Ali Abdoellah Saleh toch met die laatste nu een militaire alliantie aanging. Zo lang Saoedi Arabië aanvalt zal dit pakt tussen beiden vermoedelijk wel stand houden. Waarna ze het waarschijnlijk later onder elkaar uitvechten.
De woede van Saoedi Arabië over de opstand van de Houthi’s heeft dan ook niets te maken met Iran, maar eerder met het feit dat ze haar groeiende greep op het land nog maar eens verloor zoals eerder gebeurde ten tijde van de stichter van het Huis van Saoed in 1934.
Men kan ook wel vermoeden dat onder de Houthi’s de groei van het salafisme en de door de Saoedi’s gefinancierde madrassa’s van al Islah minstens zal afgeremd worden. En dat wil het Huis van Saoed verhinderen.
Later meer …